Bị lừa gạt, lừa đảo mất tiền do không đủ trí tuệ sáng suốt nhận ra - Phần 01 - Nguyên nhân

Hiện nay, nhiều người rất thiếu kỹ năng khi sử dụng Internet, mua hàng qua mạng hay tham gia mạng xã hội, khách hàng vô tình cung cấp thông tin cá nhân như căn cước công dân, số tài khoản, mật khẩu, mã OTP, mã số thanh toán... cho kẻ lừa đảo. Nhiều người không có đủ kiến thức an toàn thông tin, bảo mật thông tin điện thoại, ngân hàng trong thời đại chuyển đổi số, khi bấm vào link lạ, cài app lạ, để kẻ lừa đảo chiếm quyền thao tác điện thoại nhằm chuyển tiền qua  TK ngân hàng.

- Hôm nay lớp học trí tuệ giải thoát - sống an lành sẽ đem đến cho Quí Vị và các Bạn một số câu chuyện về lừa đảo, nguyên nhân gì mà các nạn nhân dễ bị lừa đảo, thao túng dưới góc nhìn trí tuệ của Phật Giáo.

- Một số người thì bị lợi dụng về mặt tình cảm, yêu đương hẹn hò qua mạng nên bị lừa chuyển tiền, bị quay lén hình ảnh rồi bị tống tiền. Bị người tình dụ dỗ đi chơi rồi bị bắt cóc qua nước khác để làm nô lệ…..

Rất nhiều bản tin về lừa đảo rất nhiều nhưng vẫn rất nhiều người bị lừa, do không chịu theo dõi, chậm tiếp cận.

- Hằng ngày, các ác pháp (Điều làm ta đau khổ) luôn vận hành xung quanh chúng ta, nếu chúng ta không nhận ra và diệt các ác pháp này, nó sẽ làm ta đau khổ. Muốn diệt ác pháp thì chúng ta hãy sinh thiện, tăng trưởng thiện pháp (Thiện pháp là Điều mang đến sự an lạc, hạnh phúc, tăng trưởng trí tuệ bản thân).

Dưới góc nhìn của Đạo Phật, việc nhiều người vẫn sập bẫy lừa đảo, dù có thông tin cảnh báo, không chỉ đơn thuần là do "tham lam" hay "kém hiểu biết" mà còn sâu xa hơn, bắt nguồn từ các phiền não căn bản chi phối tâm thức con người. Đức Phật Buddha dạy rằng mọi khổ đau đều đến từ Tham, Sân, Si (Tam độc), và những vụ lừa đảo này là minh chứng rõ ràng cho cách Tam độc này vận hành.

1. Vô Minh (Si): Gốc rễ của mọi sự lầm lạc

Đây là nguyên nhân sâu xa và bao trùm nhất theo Đạo Phật. Vô minh là sự không thấy rõ bản chất thật của vạn pháp, không hiểu biết về quy luật nhân quả, về sự vô thường, khổ, vô ngã.

• Không thấy rõ luật nhân quả: Nạn nhân không hiểu rằng việc chuyển tiền cho người lạ hoặc làm theo yêu cầu vô lý sẽ dẫn đến hậu quả mất mát tài sản. Họ không quán chiếu được mối liên hệ giữa hành động (chuyển tiền/cung cấp thông tin) và quả báo (bị lừa).
• Không hiểu biết về bản chất cuộc sống: Kẻ lừa đảo thường đánh vào nỗi sợ hãi (bị dính án, bị bắt) hoặc lòng tham (được hưởng lợi lớn). Người có vô minh sẽ không nhận ra rằng những lời hứa hẹn phi thực tế hay những lời đe dọa vô căn cứ đều là ảo ảnh, là phương tiện của kẻ xấu để thao túng.
• Thiếu trí tuệ phân biệt: Vô minh khiến con người thiếu khả năng phân tích, đánh giá thông tin một cách khách quan. Khi gặp phải tình huống bất ngờ, dưới áp lực tâm lý, sự thiếu trí tuệ này khiến họ dễ dàng tin vào lời nói dối, ngay cả khi nó phi lý. Họ không đủ sự tỉnh giác để dừng lại, suy xét, hoặc tìm kiếm sự thật.
• Chấp thủ vào thân kiến và tà kiến: Vô minh dẫn đến thân kiến (chấp thân này là "tôi", là của "tôi") và tà kiến (những nhận định sai lầm về sự thật). Khi bị đe dọa liên quan đến bản thân hay tài sản (mà họ cho là "của tôi"), nỗi sợ hãi bị mất mát (do chấp thủ) sẽ lấn át lý trí, khiến họ hành động mù quáng để bảo vệ cái "tôi" giả định đó.

Vì vô minh nên tin bùa ngải, tin lời thầy bói, thầy phép, để lại khổ đau cho bản thân

 2. Tham Ái (Tham): Động lực thúc đẩy hành vi sai lầm

Tham ái là sự khao khát, mong muốn có được những điều mình thích hoặc giữ gìn những gì mình đang có. Kẻ lừa đảo khai thác triệt để lòng tham này:

• Tham lam tài sản/lợi ích: Mặc dù ít phổ biến trong các vụ giả danh công an, nhưng nhiều vụ lừa đảo khác (như đầu tư đa cấp, trúng thưởng, đầu tư chứng khoán, việc nhẹ lương cao, xem view tiktok kiếm tiền, làm công việc online kiếm tiền… .) lại đánh thẳng vào lòng tham muốn làm giàu nhanh chóng, lợi nhuận cao bất thường. Nạn nhân bị mờ mắt bởi viễn cảnh tiền bạc dễ dàng mà bỏ qua các dấu hiệu bất thường.
• Tham ái vào danh tiếng/sự trong sạch: Trong các vụ giả danh công an, kẻ lừa đảo đánh vào mong muốn được chứng minh bản thân trong sạch, không liên quan đến tội ác. Nạn nhân vì sợ hãi bị mất danh dự, uy tín, hoặc bị liên lụy mà vội vàng "hợp tác" theo yêu cầu của kẻ lừa đảo.
• Chấp thủ vào "an toàn giả tạo": Mong muốn giữ được sự bình yên, không bị rắc rối. Kẻ lừa đảo hứa hẹn "giải quyết" mọi vấn đề nếu nạn nhân làm theo, và lòng tham muốn sự bình yên đó khiến họ dễ dàng nghe lời.

 

3. Sân Hận (Sân): Góp phần làm mờ lý trí

Mặc dù không phải là nguyên nhân chính trực tiếp, nhưng sân hận có thể gián tiếp góp phần:

• Bực bội, khó chịu khi bị làm phiền: Khi nhận được các cuộc gọi hay tin nhắn lạ, một số người có thể cảm thấy bực bội. Sự khó chịu này có thể khiến họ thiếu kiên nhẫn để tìm hiểu kỹ, hoặc hành động nóng vội theo sự dẫn dắt của kẻ lừa đảo để mau chóng kết thúc tình huống khó chịu.
• Lo lắng, sợ hãi biến thành sân: Nỗi sợ hãi khi bị đe dọa (ví dụ: bị bắt, bị mất tiền) có thể chuyển hóa thành sự sân hận với tình huống đó, khiến tâm trí rối loạn và không thể suy nghĩ sáng suốt.

 4. Si mê: Đam mê dục vọng

- Có rất nhiều người hiện nay do thiếu thốn tình cảm, sợ cô đơn, không có ai tâm sự, nên đã làm quen trên mạng, gặp nhiều đối tượng, qua quá trình tìm hiểu, nhiều người đã không xác minh thông tin rõ ràng mà yêu vội, vì quá tham ái si mê yêu đương nên không còn lý trí dẫn dắt, dễ dàng nghe theo lời xíu dục như: Cho mượn tiền, lừa chuyển tiền, lừa đầu tư, lừa cài mã độc cho điện thoại, bị lừa bắt cóc, bị lừa đến nơi vắng để giết lấy tài sản.

5. Chấp Thủ (Upādāna): Nguồn gốc của sự bám víu

Chấp thủ là sự bám víu mãnh liệt vào các đối tượng của Tham, Sân, Si. Nó là biểu hiện của vô minh và tham ái.

• Chấp thủ vào tài sản: Việc quá lo sợ mất mát tài sản (do chấp thủ) khiến nạn nhân dễ dàng làm theo yêu cầu chuyển tiền vào "tài khoản phong tỏa" để "chứng minh sự trong sạch", vì họ tin rằng đó là cách duy nhất để bảo vệ tài sản của mình.
• Chấp thủ vào "cái tôi" và hình ảnh bản thân: Nạn nhân chấp chặt vào ý niệm "tôi là người lương thiện", "tôi không làm điều xấu". Khi bị cáo buộc, họ hoảng sợ và tìm mọi cách để chứng minh điều đó, trở thành miếng mồi ngon cho kẻ lừa đảo thao túng tâm lý.
• Chấp thủ vào sự "an toàn" và "ổn định": Nỗi sợ hãi bị xáo trộn cuộc sống, bị liên lụy pháp luật khiến họ chấp nhận mọi yêu cầu để duy trì sự ổn định giả tạo.

Kết luận

Từ góc nhìn Đạo Phật, việc nhiều người bị lừa đảo là hệ quả của sự vận hành của Tham, Sân, Si trong tâm thức con người. Kẻ lừa đảo không chỉ tận dụng sự "kém hiểu biết" mà còn khai thác nỗi sợ hãi sâu xa (từ vô minh và sân hận) và lòng tham (từ tham ái), cùng với sự chấp thủ vào tài sản, danh dự và sự an toàn.

Để thực sự phòng tránh, mỗi người cần tu tập để phát triển trí tuệ (Paññā), giảm thiểu tham ái (Lobha) và chế ngự sân hận (Dosa). Điều này có nghĩa là rèn luyện chánh niệm để thấy rõ bản chất vô thường của vạn pháp, không quá chấp chặt vào tài sản hay hình ảnh bản thân, và luôn giữ tâm bình tĩnh trước mọi biến cố. Chỉ khi tâm trí được rèn luyện để thoát khỏi sự chi phối của Tam độc, con người mới thực sự có đủ sức mạnh nội tại để nhận diện và tránh xa mọi cạm bẫy, kể cả những chiêu trò lừa đảo tinh vi nhất.